De ecologische systeemtheorie

Hoe een adolescent de identiteit ontwikkelt is afhankelijk van zijn eigen karakter, kenmerken en daarnaast van zijn sociale omgeving (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). De sociale omgeving speelt een grote rol in de ontwikkeling van de adolescent (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Als docent kun je de leerlingen waarmee je werkt gericht ondersteunen en beter begrijpen als je weet wat er in het leven van een adolescent speelt. Het geeft je inzicht in mogelijke oorzaken van gedrag en ideeën voor het aanpassen van de begeleiding en didactiek (Canvas, JAAR (2020/21) (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017).

De sociale omgeving kan de ontwikkeling bevorderen door activering en bevestiging (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Van activering is sprake als de adolescent initiatief neemt op allerlei gebieden en leert omgaan met grenzen en verantwoordelijkheden (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Dit bevordert ook de rijping van de hersenen (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Met bevestiging wordt bedoeld dat pogingen van adolescenten om zelfstandiger te functioneren positief door de omgeving gewaardeerd en serieus genomen wordt. Dit draagt bij aan een veilig- en ondersteunend emotioneel klimaat, waarin jongeren kunnen en mogen experimenteren en waarin van zowel positieve als negatieve ervaringen geleerd kan worden (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017).

De ontwikkelingspsycholoog Urie Bronfenbrenner (Bronfenbrenner, 1979) heeft deze invloeden in kaart gebracht als systemen die inwerken op de identiteits- en persoonlijkheidsontwikkeling (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Deze systemen zijn onderverdeeld in de volgende vijf soorten; het microsysteem, het mesosysteem, het exosysteem, het macrosysteem en het tijdssysteem en dit noem je het ecologische systeem (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017).

Hieronder volgt uitleg over deze begrippen aan de hand van voorbeelden:

Het mesosysteem zijn de verschillende onderdelen in het microsysteem die interactie met elkaar hebben (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). In het tweede voorbeeld is een stukje geschreven uit een forum die ik online ben tegengekomen. Deze persoon legt uit dat de onderlinge ruzie in de familie ervoor heeft gezorgd dat er al 10-15 jaar geen contact met elkaar is opgezocht, er is dus geen interactie tussen onderdelen uit het microsysteem (Forum Fok!, 2001)

De invloed die deze situatie heeft op deze adolescent is boosheid en onbegrip (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Veel frustratie en ergernissen komen naar boven. De adolescent baalt ook enorm omdat hij inziet wat er wel had kunnen zijn, als het contact tussen de familieleden goed was (Forum Fok!, 2001). De adolescent zou heel graag willen dat de familie weer bij elkaar komt, maar is ook bang dat het verkeerd gaat en dit gaat gepaard met veel angst (Forum Fok!, 2001) (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017).

Deze situatie zet de adolescent veel aan het denken. In een verdere reactie op de forumpagina wordt er gedeeld door de adolescent dat deze onzekerheden en frustraties zich uitten op schoolresultaten die gelijk blijven of juist zakken (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Ook heeft de adolescent ruzie met de ouders, omdat de adolescent vindt dat de ouders actie moeten ondernemen om familie weer bij elkaar te brengen (Forum Fok!, 2001)

De directe omgeving valt onder het microsysteem, maar heeft door onderlinge interactie en gedrag invloed op de houding en gevoel op de adolescent, zonder dat hij daar zelf controle op kan uitoefenen (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Als er iets gebeurt in het macrosysteem, dan heeft dan invloed op het microsysteem (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017).

Het exosysteem bestaat uit invloeden in een bepaalde context waarbij de adolescent niet direct betrokken is, maar welke toch invloed kunnen hebben op de ontwikkeling van hem of haar (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). In het derde voorbeeld is een video te zien van Puberruil Zapp, waarin twee pubers een aantal dagen van leven ruilen. 

In deze video gaat het om de Amsterdamse Vera en boerenmeid Rianne. Vera komt uit een creatief, artistiek en ruimdenkend gezin. De creativiteit van Vera uit zich in haar kledingstijl. Ze heeft multiculturele vriendinnen waar ze mee winkelt door de Amsterdamse straten. Vera heeft een hechte band met haar ouders die kunstenares en acteur zijn. Haar ouders vinden het ook belangrijk dat Vera vooral doet waar ze zich prettig bij voelt. In haar vrije tijd is ze te vinden in de Amsterdamse club of poptempel. Ook vindt Vera het gezellig om met haar zus op stap te gaan. De zus van Vera heeft ook een vriendin en is dus lesbisch.  Bij Vera thuis zijn ze allemaal vegetarisch.

Rianne daarentegen heeft net zoals haar vader en zusje een visuele beperking waardoor ze maar 15% ziet. Ongeacht dat ze zo weinig ziet, steekt ze haar handen graag uit de mouwen op de boerderij van haar ouders. Ze helpt mee met het melken van de koeien en tractor rijden. Rianne heeft haar vwo-diploma gehaald met behulp van boeken met een A3-formaat. Rianne heeft zich ingeschreven voor de studie; biomedische wetenschappen. Rianne besteed haar vrije tijd graag met haar vriendinnen in de bossen bij de scouting of in een discotheek. Thuis bij Rianne geloven zij in het Christendom en eten ze iedere dag een maaltijd met vlees.

De invloed die deze ruil had op Vera was dat zij zich niet tuis voelde op een boerderij. Ze geeft ook zelf aan: citaat: "Ik kwam hier wel met de instelling van ik haat het boerenleven en ik moet zeggen dat dat niet is veranderd, ik kan nu wel beter tegen modder en poep". Vera had het meeste een klik met de vader van Rianne, Henk, omdat Vera zijn humor wel leuk vond. Ook zijn instelling en zijn kijk op het leven vond Vera erg inspirerend. Vera vond vooral het doorzettingsvermogen van de familie erg indrukwekkend en dit uitte zich op een goede herinnering. Iets waar Vera in Amsterdam nog eens aan zal terugdenken, zoals ze zelf aangeeft in het filmpje.

De invloed die deze ruil had op Rianne was dat zij zich heel erg goed voelde bij de familie en vriendinnen van Vera. Ze heeft het gezellig gehad en ze voelde zich ook bij de groep passen. Ze merkte de open- en spontaniteit van de mensen om haar heen en voelde zich hierdoor vrij. 

Het exosysteem is een uitbreiding van het mesosysteem en heeft betrekking tot de sociale omgevingen of organisaties waar het kind zelf niet in bevindt, maar die indirect wel de ontwikkeling beïnvloeden (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Het exosysteem gaat dus om invloeden van bijvoorbeeld de werksituatie van je ouders, je omgeving en woonplaats, de economische omstandigheden van het gezin (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017).

Voorbeeldvideo: "Puberruil Xtra- Vera vs Rianne

Het macrosysteem gaat om de invloed van de maatschappelijke, economische en etnische realiteit (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Hieronder vallen bijvoorbeeld wetgeving, waarden en gewoonten binnen een maatschappij, maar ook een massale instroom van vluchtelingen (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017).

Dreamschool is hier een goed voorbeeld voor. De leerlingen van Dreamschool zijn allemaal drop-outs (Ensie,2020). Jongeren die vroegtijdig school hebben verlaten zonder een diploma te behalen. Over het algemeen heerst er een vrij negatief beeld over dit soort jongeren, omdat ervanuit wordt gegaan dat deze jongeren zonder diploma niet kunnen werken voor de maatschappij en er juist voor hen gezorgd zal moeten worden. Ook worden drop-outs gezien als 'dom' en 'onervaren', omdat zij niet beschikken over een diploma en hun tijd doorbrengen met feesten en slapen (Dreamschool, 2020)

Dit beeld vanuit de maatschappij heeft te maken met het macrosysteem (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Opvattingen binnen de samenleving over bepaalde groepen binnen een bevolking kunnen invloed hebben op de ontwikkeling van, in dit geval,  drop-outs (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). De maatschappelijke druk die zij ervaren, zorgt ervoor dat zij een laag zelfbeeld krijgen en niet in zichzelf geloven (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Zoals te zien is in dit voorbeeld van leerling Q, spreekt hij over zichzelf als 'mislukkeling' omdat hij vindt dat hij nog niets bereikt heeft.

Voorbeeldvideo: De klas is in shock na het zien van Quino's filmpje ---> minuut 5:05-5:35  

Het tijdssysteem heeft te maken met dingen uit het verleden die nog steeds invloed hebben op de huidige situatie (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). E.K vertelt in zijn video over de scheiding van zijn ouders en hoe het allemaal is gelopen. Hij geeft ook aan dat hij zijn stiefvader, en ik citeer: 'heel kut vond'. Hij had dus geen veilige hechting met zijn stiefvader en daarnaast wilde zijn biologische vader ook geen contact meer met hem. De onveilige hechtingen zorgde ervoor dat E.K. niet naar school ging, niet zijn best deed voor cijfers, niet leerde voor toetsen, stiekem rookte en regelmatig ruzies kreeg met zijn stiefvader. Dit escaleerde zo erg dat hij soms zelfs wegliep uit huis en buiten bleef slapen.

Na een aantal jaar thuis wonen met zijn moeder en twee verschillende stiefvaders, nam E.K. toch contact op met zijn biologische vader om bij hem te wonen. E.K. was hier 14 jaar en voelde zich niet fijn in Den Haag bij zijn moeder thuis. Dit had invloed op zijn gedrag en inzet op school (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). 
Uiteindelijk is het wel goed gekomen met hem, doordat hij is begonnen met het maken van filmpjes op Youtube, maar door zijn verleden heeft hij zijn school niet afgemaakt (en dus geen diploma behaald) en heeft hij veel dingen meegemaakt die hem emotioneel hebben beïnvloed adolescentengedrag te vertonen (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017). Alle invloeden die in zijn geschiedenis gebeurd zijn, hebben zich uitgeoefend op de huidige situatie van E.K. In een ander filmpje heeft hij het ook over hoe lastig hij het vindt om in een relatie niet weg te lopen van de situatie. Dit heeft ook te maken met wat E.K. heeft gezien in zijn jeugd betreft de scheiding; het tijdssysteem (Wal, J. van der, & Wilde, J. de. (2017).

Voorbeeldvideo: GESCHEIDEN OUDERS! ENZOKNOL VLOG #431---> minuut: Hele video